|
Eskiden İstanbul’dan; Ankara’dan gelen konuklarımıza “Hadi size yosun yedirelim” derdik de inandıramazdık. Artık büyük kentlerdeki bütün marketlerde yaz mevsiminin en güzel otu olarak aradığı yeri buluyor deniz börülceleri... Latince meraklıları için yazalım: Salicornia Europaea-Samphire
Sheakespeare (Şekspir), Kral Lear’de, deniz kenarındaki sarp kayalıklardan “salikarnia” (Çevirmeni A. Kadir Adanalı’ydı ve deniz börülcesini bilmiyordu, doğal olarak da ‘Salikarnia’ yazmıştı) toplayanların ne kadar ölüme yakın olduğundan -düşme tehlikesi nedeniyle- söz ediyordu. Bizde “tuzlu ot, kurşun otu” diye de bilinirmiş, sonradan öğrendim. 1800’lü yıllarda George Washington en sevdiği sebzenin deniz börülcesi olduğunu söylemiş...
Deniz börülcesi gerçekten de denizle kucak kucağa büyür. Lezzetli olmasının birinci koşulu da kış mevsimini deniz suyunun altında geçirmesidir. Kumlu, nemli ve tuzlu toprakta yetişir yetişmesine ama asıl koşul denizin suyudur. Deniz kenarı, bataklık kıyılarında kendiliğinden kolayca yetişen “nazsız” bir bitkidir deniz börülcesi. Boyu 40 cm’ye kadar uzayabilir. Eklemli tohumları tespih tanesi gibi dizili, yaprakları gövdeye yapışık pul gibidir. Suyu seven ve depolayan bitkilerden olup, Akdeniz’de sadece Türkiye’nin Ege kıyılarında yetişir.
İspanya ve Amerika da biliyormuş bu güzelim bitkiyi. Yaprakları, yağı ve tohumları yüz yıla yakın süredir ilaç hammaddesi olarak kullanılıyordu. Ama biz Egeliler doğal potasyum gereksinimimizi deniz börülceden karşılarmışız da haberimiz yokmuş. Tohumlarından elde edilen yağ, ayçiçeği yağına benzer kalitededir. Taze bitkiden çok az bir sürede lezzetli bir çorba yapmak mümkündür. Buharda bile çabucak pişer. Salata olarak ya da özellikle balık ve et yemekleri yanına garnitür olarak da kullanabilirsiniz. Kendisi tuz içerdiği için pişirirken tuz konmamalıdır. Çok sert bir türünden turşu bile yapılmaktadır. İçerdiği potasyum tuzları nedeniyle eskiden külleri sadece cam değil, sabun yapımında da kullanılmıştır.
TEMMUZ-AĞUSTOS İDEAL
Bol miktarda iyot da içerdiği için tiroid bezi az çalışanlara faydalı olduğu iddia ediliyor. Elbette ki, hipertiroidi hastaları yani tiroid bezi fazla çalışanlar bu bitkiyi tüketmemelidir. Sindirilmesi kolay, midevi bir bitkidir, şişkinlik giderici, idrar söktürücü özellikleri vardır.
Ayrıca diyet yapanların da dostudur deniz börülcesi, 75 gramında sadece 26 kalori, sıfır kolesterol, 1.2 gr sodyum (günlük gereksinimimizin yarısı), 5 gr karbonhidrat, 2,6 gr lif, 1 gr protein, günlük gereksinimimizin yüzde 36’sı kadar A vitamini ön maddesi betakaroten ve günlük gereksinimimizin yüzde 20’si kadar C vitamini içerir.
Ayrıca, iyod, fosfor, kalsiyum, silika, çinko, manganez, D vitamini ve aminoasitler içerir.
Eskiden, bulaşıcı bir tür sıtma olan “skorbüt” hastalığından korunmak üzere okyanusa açılan denizciler tarafından çok kullanılırdı. Antioksidan özelliğiyle denizcileri diş eti kanamalarından ve cilt yaralarından korurdu. Latince adındaki “samphire”in denizcilerin koruyucusu bir aziz olan Saint Pierre’den geldiği de iddia edilmekte. Temmuz-Ağustos ayları bu bitkiyi tüketmek için en ideal zaman. Doğal yetişenleri, sonbaharda tatlı kızıl renkleriyle bataklık ve deniz kenarlarına güzellik katar. Mevsimi geçtikçe acılaşır. Kaynayan suda birkaç dakika haşlayarak acılığını ve fazla tuzunu alabilirsiniz. Deniz ve bataklık kıyılarında bolca bulunması nedeniyle -gariban kuşkonmazı- diye de adlandırılır. Sadece yemeklerde değil, mayonez ve sirkenizi tatlandırmak için de kullanabilirsiniz. Güzelim zeytinyağında sarımsak, fesleğenle beraber soteleyip pek çok yemeğin yanında kullanabilir, çok lezzetli soslar yapabilirsiniz. Tanımaya ve denemeye değer bir bitkidir.
|
